Coach, psychotherapeut of psycholoog? - 6 tips die jou helpen om te kiezen
24/03/2021 - 18:59
Coach, psychotherapeut, psycholoog,... allemaal begrippen die meer dan eens door elkaar gebruikt worden. Deze blog is een poging om de verschillen en gelijkenissen uit te leggen. Ik eindig met 6 tips die jou kunnen helpen om te kiezen.
Enkele weken geleden las ik in de media deze titel: ‘Psychologen trekken het niet meer’
In deze coronatijd worden psychologen overspoeld door de vele hulpvragen, waardoor lange wachtlijsten ontstaan of zelfs een patiëntenstop wordt ingelast. In feite is dit geen nieuw probleem, alleen stelt het zich vandaag net iets duidelijker. Maar goed, dat is voor een andere blog. ;-)
Wat mij opviel op sociale media was dat veel coaches en psychotherapeuten verontwaardigd waren omdat zij niet als alternatief werden vermeld. Dat begrijp ik … Al snel gingen de gesprekken en discussies dan ook over welke soort hulpverlener geschikt is voor welk probleem, enz.
Als psycholoog een blog schrijven over dit onderwerp is ook niet zonder risico. Snel word je gezien als een soort van lobbyist voor de eigen beroepsgroep. Voor alle duidelijkheid: ik behoor niet tot de psychologen die het alleenrecht op volwaardige en kwalitatieve psychologische hulp claimen. Iedereen heeft recht op zijn/haar plaats in het landschap. Ik vind iedereen gelijkwaardig, maar niet gelijk (in de betekenis van hetzelfde). Daarom dus deze poging om verschillen en gelijkenissen aan te duiden zonder de ene of andere ‘beroepsgroep’ te willen beoordelen.
Laten we starten met het (proberen) helder te omschrijven van de verschillende titels, want te vaak wordt alles op een hoopje gegooid.
Psycholoog
De titel van psycholoog is erkend. Dat wil dus zeggen dat niet iedereen zich zomaar psycholoog mag noemen. Wie zich psycholoog noemt, moet een master in de psychologie hebben gevolgd én zich registreren bij de psychologencommissie waardoor hij/zij verklaart zich te houden aan de deontologische code.
Psychotherapie - psychotherapeut
Psychotherapie is een vorm van behandeling. De term psychotherapeut is niet erkend, wat wil zeggen dat iedereen zich zo mag en kan noemen. Toch hebben de meeste psychotherapeuten een erkende meerjarige therapieopleiding gevolgd. Deze opleidingen staan open voor heel wat beroepsgroepen: psychologen, orthopedagogen en artsen. Vroeger was dit breder en konden ook andere sociale beroepen (zoals maatschappelijk werkers) een therapieopleiding volgen. Tegenwoordig is dit dus strikter. Of dit terecht is, laat ik hier in het midden. Ook dat is een andere discussie.
In de opleiding tot psychotherapeut wordt aangeleerd hoe je mensen met psychische problemen kan behandelen. Iets wat in de opleiding tot psycholoog bijvoorbeeld weinig (tot niet) aan bod komt. Vaak (en volgens mij idealiter) heeft iemand die mensen therapeutisch begeleidt dus ook een meerjarige psychotherapieopleiding gevolgd.
Coach
Ook de titel coach is niet beschermd. Dus kan ook hier iedereen een bordje aan zijn/haar deur hangen met daarop ‘coach’. Er bestaan heel wat erkende coachopleidingen waarbij deelnemers leren om mensen op een coachende manier bij te staan. Het is dus zeker niet zo dat een coach mag weggezet worden als een ‘kwakzalver’ of ‘charlatan’ omdat het geen erkende titel is.
Het begrip coach komt in tegenstelling tot wat velen denken niet uit de sportwereld. Het vindt zijn ontstaan in de zestiende eeuw en komt van het woord ‘coche’. Het was het Engelse woord voor een wagen die reizigers van de ene naar de andere plaats bracht. Het woord werd later gebruikt als werkwoord: mensen ’koetsen/coachen’. Wat betekende: hen helpen opstappen, inladen … hen ondersteunen bij hun reis. Coaches vind je dan ook in allerlei domeinen: van bevallingscoach over opruimcoach tot mindsetcoach. Ik vermoed dat er voor alles een coach te vinden is. En als het werkt: niks mis mee.
Blijft natuurlijk de vraag: wat heb je dan nodig? Een psycholoog, een psychotherapeut, een coach of een combinatie van? Hét antwoord bestaat niet, maar ik erger me wel aan té simplistische voorstellingen.
Vaak wordt het werk van een psycholoog herleid tot het behandelen van psychiatrische problemen. Dat vind ik bijzonder jammer, want psychologie is de wetenschap van menselijk gedrag en dat beperkt zich niet tot de ‘pathologische’ vormen.
Ik hoor ook vaak uitspraken dat psychologen in het verleden graven terwijl coaches naar de toekomst kijken. Dit alles is toch wel erg kort door de bocht. Het is zeker niet altijd zo eenduidig. Meer zelfs: de realiteit is vrij complex.
Enkele voorbeelden:
Oplossingsgerichte psychotherapeuten of psychologen zijn net heel gericht op de toekomst en staan weinig tot niet stil bij het verleden. Hetzelfde geldt voor ACT-therapeuten.
Hulpverleners die gebruikmaken van EDMR (gericht op het verwerken van onverwerkte gebeurtenissen en/of trauma) richten zich zeker niet uitsluitend op het verleden, maar gaan ook met het heden en zelfs de toekomst aan de slag.
Dit soort simplistische voorstellingen neem je dus best met een korrel zout. Blijft de vraag nog steeds hoe je een keuze maakt. Opnieuw: dé waarheid bestaat niet, maar ik geef je graag enkele tips waarop je kan letten:
1. Informeer je over de achtergrond van je hulpverlener
Niet dat dit een garantie voor kwaliteit is, maar het zegt wel iets. Bij iemand die zich jarenlang verdiept heeft in allerlei opleidingen om menselijk gedrag beter te begrijpen, is er wellicht iets meer kans op kwaliteit dan bij iemand die een 3-daagse opleiding gevolgd heeft. Uiteraard beslis je zelf hoe hard je dit laat meespelen.
2. Durf je gevoel te volgen
Het is belangrijk dat je een ‘klik’ voelt met je hulpverlener. Dit valt moeilijk in cijfertjes te vatten, maar is wel essentieel. Wist je trouwens dat de therapeutische relatie de meest bepalende factor is voor de effectiviteit van een therapie? Veel meer dan het therapiemodel, de kwalificaties van de therapeut, enz.
Die ‘klik’ is dus heel belangrijk. De meeste hulpverleners erkennen dit en zullen het dus ook respecteren als je ‘het ontbreken van een klik’ na een eerste gesprek aanhaalt om toch iemand anders te zoeken.
3. Als het te mooi klinkt om waar te zijn, is het dat meestal ook
Je komt in je zoektocht wellicht ook heel wat hulpverleners tegen die je allerlei beloftes maken over hoe goed ze jou kunnen helpen (soms met zeer eenvoudige oplossingen of in een mum van tijd). Allemaal goed en wel, maar zo eenvoudig is het meestal niet. Wees op je hoede als de hulpverlener een resultaatsverbintenis aangaat (bv. een gegarandeerd resultaat). Weet ook dat de meeste deontologische codes dit zelfs niet toelaten.
Marketinggewijs is het misschien niet interessant om geen beloftes te doen, maar het is vaak wel het meest eerlijke …
4. Laat je niet afhankelijk maken
De taak van iedere psycholoog, therapeut, coach is om zichzelf overbodig te maken. Bedoeling is dat jij (op termijn) alleen verder kan.
Die afhankelijkheid laat zich vaak in kleine zaken voelen, bv. ik help jou af van probleem X. Een hulpverlener is een facilitator die jou in je kracht zet om je problemen zelf aan te pakken. Hulpverleners die zeggen dat ze het voor jou zullen ‘oplossen’, zijn vaak ongeloofwaardig, maar maken jou ook afhankelijk. Stel nog dat het lukt, wat ga je doen bij een volgend probleem?
Zelf vraag ik ook altijd of mensen nog een volgende afspraak willen (ook al zie ik zelf daar het nut van in). Op die manier houden mensen zelf de autonomie over hun proces.
5. Wil je aan de oorzaak werken of niet?
Heel vaak zoeken mensen een oplossing voor een bepaald symptoom (bv. perfectionisme, stressklachten). De mate waarin er rechtstreeks aan het symptoom gewerkt wordt of aan de onderliggende oorzaak is vaak erg verschillend. Vaak wordt gesteld dat het werken aan de dieperliggende oorzaak beter is, maar dit is zeker niet voor iedereen het geval. Het is dus aan jou om ook hier een keuze te maken. Wil je een hulpverlener die inzoomt op jouw symptoom of die breder wil of kan kijken?
6. (Hyper)specialisatie of een brede kijk?
De trend binnen hulpverlening is (hyper)specialisatie. Ik ben hier een grote voorstander van. Soms zie ik hulpverleners die zowat alles lijken te doen. Ik kan me moeilijk voorstellen dat iemand alles kan. Daarom is specialiseren belangrijk, maar volgens mij niet zonder een brede kijk.
Als alles telkens aan hetzelfde probleem wordt geweten, dan is dat vaak omdat er een te enge kijk is op het ontstaan van problemen. Bovenstaande keuze is dan misschien ook geen keuze, maar het is belangrijk dat jouw hulpverlener voldoende gespecialiseerd is, én ook breed genoeg kan kijken.
Misschien zijn er andere aspecten voor jou ook belangrijk (zoals leeftijd, geslacht) of zijn bovenstaande aspecten voor jou niet relevant. Geen probleem. Het is en blijft jouw persoonlijke keuze …
~Michaël~